جشن اسفندگان: سروده هما ارژنگی

جشن اسفنگان، روز جشن زمین، روز جشن زن ایرانی

سروده بانو هما ارژنگی

این سروده زیبا را با صدای شاعر در اینجا بشنوید 

 

جشن اسفندی‌ست و روزی خوش/ کهن آیین شاد ایرانی

خاک در جنبش و زمین در جوش/ جشن بانوی راد ایرانی

سال نو در کمین سال کهن/ گاه جشن و زمان بیداری‌ست

سبز پوشان خاک در راه‌اند/ زندگی در تن زمین جاری‌ست

می‌ستاییم و پاس می‌داریم/  این کهن مام نرم‌خوی زمین

خاستگاه تمام آدمیان/  ایرتن گاهوار مهرآیین

به جز آیین پاسداری خاک/ سخن از روز زن بباید گفت

زان فروتن نماد زایش و مهر/ شمع هر انجمن بباید گفت

خاک پر بار و بانوی دانا / از سپندارمذ نشان دارد

مزدگیران فرا رسید و کنون/ بر زنان شادی ارمغان آرد

زن نیکو به هر سرای که هست/ شادی افزا و مجلس افروزست

آن وفا پیشه نکوکردار / همچو خورشید تیرگی سوزست

با همه لطف و نازکی‌هایش/ بار هستی به شانه‌ها دارد

هر شرنگی به کام او ریزد/ بهر آن چاره و دوا دارد

خاک و زن در جهان کج‌رفتار/ تکیه‌گاه سپند انسانند

باد تا در پناه ایزد پاک/ شاد زیوند و شادمان مانند

پژوهشی درباره جشن سده:

جشن سده

دکتر الهه معروضی (انجمن دوستداران حافظ مشهد)

در واقع بنا برآنچه که از ماخذهای زرتشتی و از آیین بعد از آریاییان برای ما مدوّن مانده است اسمی از سده در منابع معتبر نداریم. اگر گفته بیرونی را قبول داشته باشیم از زمان اردشیر پاپکان جشن سده رسماً در ایران انجام شده است و نه قبل از آن. اما آنچه که خود ظاهر جشن گویای آن است چنین است که جشن سده حتی قبل از آریاییان از جشن‌هایی بوده که متعلق به فلات بومی ایران بوده است، زمانی که تمدن ما و تمدن بین النهرین بسیار به هم شباهت داشته است. در هر خانه‌ای اجاقی وجود داشته که فقط یکبار در سال خاموش می شده و باز برای روشن شدن آن آتش مقدس (آتش بکری که از اصطکاک دو چوب یا دو سنگ بوجود می آید) افروخته می‌شد. شاید جشن سده همان زمانی باشد که آتش مقدس را می‌افروختند. آتش خانه‌ها را با آن نو می‌کردند.

جشن سده: سروه ای از استاد ادیب برومند

جشن سده

سروده استاد ادیب برومند

 

بیاور مى‏ که گاه کامرانى‏ست

ز مى ‏ما را هواى سرگرانى‏ست

نوا سرده به آهنگ همایون

که گویى در سرم شور جوانى‏ست

بزن سنتور و زان پس تار و طنبور

که دلخواهم سرود خسروانى‏ست

مرا ساغر بریز و جام پُر کن

از آن مینا که صهبایش مُغانى‏ست

برافروز آتشى در سینه از عشق

که لطفش به ز آب زندگانى‏ست

جشن ملی سده خجسته باد

جشن سده

سروده: بانو هما ارژنگی

این سروده زیبا را با صدای شاعر در اینجا بشنوید 

ای آتش سرخ تیرگی سوز

ای روشنِ آشیان برافروز

ای برشده آتش نیایش

ای خرمن گرم‌سوز سرکش

از دور مهین‌گو کیانی

هوشنگ نژاده، یادمانی

آورد تو را به فّر و فرهنگ

چون گوهر سفته از دل سنگ

یاسمن سپید، نماد بهمنگان

یاسمن سپید، نماد جشن بهمنگان

                                                                                                              شاهین سپنتا

واژه «وُهومَنَ» در اوستا، «وَهمَن» در پهلوی و «بَهمَن» در فارسی امروز، به معنی «منش‌ خوب»، در گات‌ها فروزه اهورامزداست و در اوستای نو یکی از امشاسپندان که نماد اندیشه نیک و خرد و دانایی آفریگار است. در فرهنگ ایرانی دومین روز هر ماه و یازدهمین ماه سال را به نام امشاسپند بهمن خوانده‌اند. از این روی، در بهمن روز (دومین روز) از بهمن‌ماه، جشن بهمنگان برگزار می‌شود. در کتاب پهلوی «بندهش» آنجا که «درباره چگونگی گیاهان» سخن به میان می‌آید، از میان گل‌ها «یاسمن سپید»، گل ویژه «بهمن» معرفی شده و آمده است: «... این را نیز گوید که هر گلی از آن امشاسپندی است؛ و باشد که گوید:... یاسمن سپید، بهمن را ...». اما پرسش اینجاست که بر اساس دانش گیاه‌شناسی امروز منظور از گل «یاسمن سپید» نامبرده شده در متون کهن ایرانی کدام گل است؟

گل‌های جشن دیگان

بادرنگ و  کاردک و شنبلید، گل‌های جشن‌های دیگان 

شاهین سپنتا

واژه «ددوش» در اوستا، «داتار» در پهلوی و دادار» یا «دی» در فارسی امروز، صفت اهورامزدا و به معنی «آفریدگار» است. روزهای 8 و 15 و 23 هر ماه و دهمین ماه سال نامزد به «دی» هستند. چهار جشن اصلی که در دی ماه برگزار می‌شود عبارتند از: جشن خرم روز، جشن دیگان یکم، جشن دیگان دوم و جشن دیگان سوم. جشن خرم روز: نخستین جشن که در روز اورمزد ( دادار/ دی) یا یکمین روز از دی ماه (/خورماه) یعنی نخستین روز پس از جشن یلدا برگزار می‌شود، «دی دادار جشن» یا «جشن خرم روز» یا خور روز (روز خورشید)، و یا نود روز (90 روز تا نوروز) نام دارد. جشن دیگان اول: روز هشتم از دی ماه یا روز «دی به آذر»، اولین جشن دیگان برگزار می‌شود که ابوریحان بیرونی در کتاب «قانون مسعودی» از این جشن با عنوان «عید دی الاول» نام برده است و کوشیار از آن با نام «دی جشن» نام برده است. جشن دیگان دوم: در  روز پانزدهم از دی ماه یا روز «دی به مهر» جشن دیگان دوم  (/دیبگان/بتیکان) برگزار می‌شود که موسوم به «جشن دی دوم» نیز هست. جشن دیگان سوم: در روز بیست و سوم از دی‌ماه یا روز «دی به دین»، سومین جشن دیگان برگزار می‌شود. در کتاب پهلوی «بندهش» آنجا که «درباره چگونگی گیاهان» سخن به میان می‌آید، گل‌های بادرنگ و کاردک و شنبلید به ترتیب ویژه روزهای «دی به آذر» و «دی به مهر» و «دی به دین» معرفی شده‌اند:

یلدا: عکسی از مهدی تمیزی

هندوانه در کاشی‌های کاخ گلستان 

عکسی از دوست هنرمند مهدی تمیزی 

به فرخندگی جشن زایش مهر

سرگذشت سروهزاران ساله یلدا  

  

 

 

مادر بزرگ می گوید:

هزاران سال است

که در بلندترین شب سال

بر بالین سپیدجامگان خفته در آغوش مام میهن

سروی همیشه سبز می‌روید

و سر به آسمان می ساید

تا سیاهی شب یلدا را بشکافد

و روزنه‌ای بگشاید بر تاق آسمان

تا درهنگامه زایش مهر

نوری بپاشاند بر سرزمین مهر

و روشن کند دل‌های چله‌ نشستگان را

که ایمان آورده اند به صداقت صبح صادق

تا اهریمن بدسگال را

از سرزمین مادری و خانه پدری برمانند

به امید فرخندگی خرم روز میهن 

به فرخندگی جشن آذرگان

                                       گل آذرگون نماد جشن آذرگان

                                                                                                              شاهین سپنتا

گل آذرگون در متون کهن ایرانی گل ویژه آذر، و نمادی شایسته برای جشن آذرگان ( آذر روز در آذرماه یا 9 آذرماه) است. اما پرسش اینجاست که با در نظر گرفتن هم‌ریختی و همنامی گل‌ها، بر اساس دانش گیاه‌شناسی امروز منظور از گل آذرگون یا آذریون نامبرده شده در متون کهن ایرانی کدام گل است؟ در کتاب پهلوی «بندهش» آنجا که «درباره چگونگی گیاهان» سخن به میان می‌آید، از میان گل‌ها «آذریون» گل ویژه آذر معرفی شده و آمده است: « ... این را نیز گوید که هر گلی از آن امشاسپندی است؛ و باشد که گوید:... آذریون آذر را .« ... در متون فارسی گل آذریون را با نام‌های دیگری همچون «آذرگون»، «گل آتشی» یا «گل آتشین» نیز نامیده اند؛ چنان که امیر معزی، صائب و واعظ قزوینی در اشعار خود آن را گلی با رنگ سرخ آتشین تصویر کرده اند و گفته اند که گرچه سرخ است اما گل سرخ نیست و خوش بو هم نیست. اما در برخی دیگر از منابع آن را گلی زرد دانسته اند. پس چنان که پیداست در زمان های گوناگون نام «آذرگون» را بر گل‌های مشابه نهاده‌اند.