ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

جشن سده از نگاهی دیگر

 نگاهی دیگر به فلسفه برگزاری  و نام‌گذاری جشن سده

شاهین سپنتا

http://s7.picofile.com/file/8387010084/sadeh.jpg

در این یادداشت، نگارنده فلسفه نام‌گذاری جشن سده را با نگاهی متفاوت بازگو می‌کند.
در منابع مختلف، چند انگیزه برای نام‌گذاری جشن سده یاد می‌شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
1- جشن پایان یک دوره سد روزه که از یکم آبان‌ماه در ابتدای زمستان بزرگ پنج‌ماهه کهن آغاز می‌شود.
2- سده را به معنی برآمدن، و منسوب به برآمدن خورشید دانسته‌اند.
3-  روزی که هوشنگ پیشدادی با صد تن از یارانش به آتش دست یافت.
ادامه مطلب ...

زمان درست جشن های ایرانی


جشن های ایرانی در تقویم رسمی ایران

 

شاهین سپنتا

 

چند سال است که به دنبال آشنایی گروه های مختلف مردم با جشن های ایرانی، علاقه مندان به برگزاری این جشن ها با دوگانگی در زمان برگذاری آنها روبرو شده اند. برای نمونه، کسانی زمان درست جشن اسفندگان را 29 بهمن ماه و گروهی دیگر زمان درست برگذاری اسفندگان را پنجم اسفندماه می دانند.  

گروه نخست بر این باورند که جشن ها باید مطابق با "تقویم راستی" که همه ماه هایش 30 روزه است برگذار شود و تاکید می کنند که این تقویم از اصالت و قدمت زیادی برخوردار است و طی قرن ها حفظ شده تا امروز به دست ما رسیده و گروه دیگر استدلال می کنند که جشن های ایرانی باید طبق تقویم رسمی کشور که بنیان علمی دارد و همه ایرانیان با هر دین و باوری به آن مراجعه می کنند یا همان تقویمی که در آن شش ماه نخست سال 31 روز و شش ماه دوم 30 روزه ( اسفندماه 29 یا 30 روز) است، برگذار شوند.

این نگارنده که از باورمندان به دیدگاه دوم است، در تبین آن نگاهی خواهد داشت به تاریخچه و برتری های گاهشماری رسمی کشور نسبت به گاهشماری های دیگر و اهمیت آن در تعیین دقیق زمان جشن های ایرانی، و سپس دیدگاه شماری از پژوهشگران و اندیشمندان را در این باره، بازمی نماید.

 

 

ادامه مطلب ...

کتاب شناخت: زیباشناسی رنگ در...


زیباشناسی رنگ در آیین های ایران باستان منتشر شد

کتاب زیبا شناسی رنگ در آیین های ایران باستان، پژوهشی از نجمه مرادیان ریزی و منیژه ملکی ریزی زیر نگر موبد دکتر ادشیر خورشیدیان و به همت انتشارات فروهر در 264 رویه منتشر شد.

بخش های هفت گانه این کتاب عبارتند از: کتاب رنگ ها، آشنایی با واژگان دین و کیش، رنگ و آیین های کیش میترائیسم یا مهرپرستی، رنگ و آیین های کیش زرتشتیان، رنگ و آیین های کیش مانی، رنگ و کیش مزدک، درختان همیشه سبز و میوه های سرخ.

این کتاب با نگاه به اثرات روان شناسانه و خردمندانه رنگ در آیین های دینی، ضمن معرفی کاربرد و نقش رنگ ها در انتقال مفاهیم در باورهای ایران باستان، خواننده را با زوایای تودرتوی اندیشه و روحیه نیاکان آشنا می کند.

این اثر بهره مشترکی است از بانو نجمه مرادیان ریزی زاده لنجان اصفهان و کارشناس ارشد مطالعات سینمایی از دانشگاه تهران و مادرش بانو منیژه ملکی ریزی زاده لنجان افصهان کارشناس علوم تربیتی که پیش تر نیز پژوهش هایشان در نشریات گوناگون همچون فروهر، چیستا، امرداد و ... منتشر شده است. 

علاقه مندان برای تهیه این کتاب می توانند در اصفهان به کتابفروشی مهرافروز در ارگ جهان نما و در تهران به کتابفروشی انتشارات فروهر در خیابان فلسطین جنوبی مراجعه کنند.

سنجد نماد چیست؟



سنجد در هفت سین نماد چیست؟

 

شاهین سپنتا

 

سنجد یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین ایرانیان است. اما درباره تاریخچه و انگیزه نهادن آن بر سفره هفت سین آگاهی چندانی در دست نیست.

برخی از پژوهشگران که درباره نوروز و فلسفه هفت سین پژوهش کرده اند، فلسفه نهادن سنجد بر سفره هفت سین را چنین نوشته اند(5):

«... سنجد را بر این باور بر سفره می نهند تا هرکس با خویشتن عهد کند که آغاز سال، هرکاری را سنجیده انجام دهد. قرار دادن سنجد بر سفره هفت سین، نشانه گرایش به عقل است و احترام به تفکر و ترویج خردمندی...»

باورمندان به این  دیدگاه، جز اشاره به این نظر که واژه سنجد ریشه در مصدر «سنجیدن» دارد، دلیل دیگری ارائه نمی کنند. اما با بررسی بیشتر ریشه های کهن این واژه، دیدگاه بالا رنگ می بازد.

 

ادامه مطلب ...

آیین های نوروزی در میان بختیاری ها


از ایل من تا نوروز جمشیدی

نوروز بختیاری در پناه آتش ورجاوند

مهرناز شهباز

کمی پیش از آن که چله کوچک تمام شود و دشت های بختیاری بارور زاییدن سبزینگی شوند، رودخانه ها در بستر پاکشان گلستان می شوند، خشت های سرو، گلدان و بته سرکج قالی های بختیاری به فرخندگی آمدن نوروز تنی به پالیدگی رودخانه می زنند.

بختیاری ها می گویند با رفتن چله کوچک در روزهای پایانی اسفند، زمین نفس می کشد، همه چیز برای زندگی و سرزندگی آماده می شود. هر آنچه از آیین های سوگواری مانده تا پیش از آمدن نوروز برگزار می کنند، تن پوش سیاه و سوگ نشینی در نوروز برای بختیاری ها شگون ندارد، بدین روی  زنان و مردان ایل رخت سوگ از تن به در می کنند. در این روزها  دختران جوان به خانه بخت می روند تا نوزندگی را در نوروز در خانه و چادر خود جشن بگیرند. همه چیز برای شادی و جشن نوروز فراهم می شود، دلگیری ها و جدایی ها با پادرمیانی ریش سفیدان و کلانتران ایل زدوده  می شوند و در این میان برای پسران جوان میدانی  فراهم می شود تا  برای خود نامزد برگزینند و بدین روی  پیوند و همبستگی فزون تر شود.

 

ادامه مطلب ...

از استوره تموز تا حاجی فیروز


از استوره تموز و ایزد رپیتوین  تا حاجی فیروز

با نگاهی به یک آوند سیمین دوره ساسانی

پژوهش: شاهین سپنتا

حاجی فیروز یکی از چهره های دوست داشتنی و شیرین بهاری است که آمدنش نوید بخش نوروز است. همه از شوخی های او در کوچه و خیابان خوشحال می شوند اما کسی نمی داند او از کدام راه دور می آید و در طول یکسال گذشته کجا بوده است؟ کسی نمی داند که حاجی فیروز کیست و از چه زمانی پای او به آیین های نوروزی ایرانیان باز شد؟ چرا صورتش سیاه و تن پوش او سرخ است و ترانه های شادمانه می خواند؟ و چرا او را حاجی می نامند؟

نگارنده، در این نوشتار می کوشد تا با بازخوانی دیدگاه‌های پیشین، از جمله استوره تموز و نگاهی تازه به یک آوند سیمین دوره ساسانی که در موزه  آرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه نگهداری می شود، پاسخی برای این پرسش ها بیابد.

 

ادامه مطلب ...

یادداشتی از علی رضا میرزایی


جغرافیای نوروز، معرف گستره یک ملت

علی‌رضا میرزایی*

 

نوروز میراث فرهنگی زیبا، امیدبخش و پربار نیاکان ماست که خیرات و برکات زیادی دارد. می توان نوروز را از دیدگاه روابط انسانی، زیبایی شناسی، فرهنگی و سایر موارد مطالعه کرد، و اتفاقاً در این موارد مطالعات ارزشمندی از سوی دانشمندان جغرافیای نوروز و سایر ایران‌شناسان صورت گرفته است. اما در این نوشته می‌خواهیم به بررسی کوتاهی در مورد یکی دیگر  از جنبه های درخشان نوروز یعنی جغرافیای آن بپردازیم.

جغرافیای نوروز معرف گستره یک ملت باستانی بزرگ می باشد. اصولأ ملت بر پایه یک مجموعه مشترکات تعریف می‌شود. مهم‌ترین مشترکاتی که یک ملت بر اساس آن تعریف می شود فرهنگ، تاریخ و زبان می باشد. با توجه به تأثیر فرهنگ‌ها، زبان‌ها و تاریخ مشترک بسیاری از مردمان، تعیین مرز برای بسیاری از ملت ها کاری دشوار است.

البته در اینجا مفهوم واژه ملت با کلمه دولت- ملت متفاوت است. دولت- ملت یک واحد سیاسی است که بر اساس مرزبندی های سیاسی شکل می گیرد، اما ملت یک مفهوم دارای اصالت ذاتی است که بر اثر هزاران سال زندگی مشترک یک گروه از مردمان شکل گرفته است و تابع هیچ مرزبندی سیاسی نیست.

دراین نوشته منظور ما از ملت اتباع یک کشور نیست، بلکه مقصود گروهی از مردمان است که دارای فرهنگ و گذشته مشترکی هستند که برای آنها آینده مشترکی را رقم خواهد زد. منظور از فرهنگ، مجموعه ای از سنت‌ها، آداب و رسوم، تاریخ، ریشه های زبانی مشترک، باورها و هنجارهای مشترک اجتماعی، افتخارات مشترک تاریخی و آرمان هایی مشترک برای آینده است. این مردمان دارای جشن‌ها، شادی ها، غم ها، رنج ها، کامیابی ها، افتخارات ، شعرا، دانشمندان، قهرمانان ، هنر و هنرمندان مشترک هستند.

ادامه مطلب ...

نوروز امسال در عشق آباد


جشن جهانی نوروز در عشق آباد برگذار شد

در نخستین روز از بهار سال 1392 خورشیدی، چهارمین جشن جهانی نوروز در عشق آباد (اشک آباد) ترکمنستان برگذار شد. این جشن با عنوان «نوروز جشن صلح و انسان‌دوستی» با نواختن سرود ملی کشور ترکمنستان به عنوان میزبان جشن جهانی نوروز و سخنرانی رئیس جمهور این کشور همراه با حضور جمعیتی بیش از 3 هزار نفر آغاز شد.

این جشن با حضور سران کشورهای ترکمنستان، ایران، پاکستان، تاجیکستان، تاتارستان روسیه و مقامات کشورهای منطقه و کشورهای حوزه تمدن نوروز در محل قصر «روحیت» عشق‌آباد آغاز شد.

«قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان در هنگام آغاز این جشن گفت: «جشن جهانی نوروز یک جشن باستانی است که با اشتراکات فراوان تاریخی و فرهنگی ملت‌ها از دیرباز آمیخته شده است و با جهانی شدن این جشن در واقع سطح جهانی آن ارتقا یافته است.»

رئیس جمهور ترکمستان تأکید کرد: «عید نوروز در گنجینه و میراث فرهنگی جهانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.»

 وی همچنین با توجه به اهمیت جهانی و فرهنگی این عید پیشنهاد کرد که یک نشریه بین‌المللی با نام «نوروز» و نیز مسابقات بین‌المللی فرهنگی و هنری بین هنرمندان و اقشار فرهنگی کشورهای حوزه تمدن نوروز برگزار شود.

ادامه مطلب ...