مردمک 7

تپه اشرف در انتظار فصل دوم کاوش

ایران‌نامه- مهرناز شهباز: در زمستان سال گذشته، در مصاحبه‌ای که با رئیس سازمان میراث فرهنگی اصفهان داشتم، وی از شروع بررسی و کاوش تپه اشرف در امسال خبر داد. سرانجام پس از گذشت سال‌ها بی‌توجهی و تهاجم به تپه باستانی اشرف، جایی که تنها اثر بازمانده از اصفهان کهن محسوب می شود، فصل اول کاوش در این تپه باستانی در تابستان سال جاری آغاز شد و در یک دوره دو ماهه به پایان رسید. دست‌آوردهای این فصل از کاوش، بقایای بازسازی شده قلعه ساسانی در دوره آل‌بویه و سفال‌های مربوط به دوره ساسانی تا قرن چهارم هجری می‌باشد. بر اساس شواهد به دست آمده در فصل اول کاوش تپه اشرف، این تپه دربرگیرنده سندهای محکمی از بخش مهم تاریخ ایران یعنی انتقال از دوره ساسانی به دوره اسلامی است. به این ترتیب اهمیت این تپه و کاوش های آن نه تنها برای شهر تاریخی اصفهان بلکه برای روشن‌شدن زوایای تاریک تاریخ ایران ارزشمند خواهد بود. از سوی دیگر با تبدیل این تپه به سایت – موزه، پس از اتمام کاوش ها، بر پتانسیل گردشگری شهر تاریخی اصفهان افزوده خواهد شد. به این ترتیب کاوش در تپه اشرف را باید در شمار پروژه‌های ارزشمند شهر اصفهان دانست که نیازمند توجه و پشتیبانی همه جانبه، نه تنها از سوی سازمان میراث فرهنگی که تمام سازمان‌ها، دستگاه‌ها و مدیران شهری است. اکنون با توجه به اتمام فصل اول کاوش‌های این پروژه بزرگ که به گفته سرپرست گروه کاوش 10 سال به طول خواهد کشید، تا شروع فصل بعدی باید ردیف‌های اعتباری و ملزومات و امکانات ادامه کاوش از سوی دستگاه‌های مربوط تامین شود. همچنین با توجه به رفت و آمد مردم و گروه‌های موتور سوار و احتمال تخریب یافته‌های گروه کاوش، باید هرچه سریع‌تر کار تعیین حریم و حصار کشی تپه، استقرار یگان حفاظت و آگاهی‌رسانی از سوی سازمان میراث فرهنگی انجام شود و با تامین بودجه، بستر لازم برای آغاز فصل دوم کاوش، بلافاصله پس از اتمام فصل اول فراهم شود تا میراث تپه اشرف از آسیب های احتمالی در امان بماند.

ریزش کاشی‌های گنبد مسجد جامع عباسی

بر پیشانی گنبد مسجد جامع عباسی چین و چروک افتاد

ایران‌نامه- شاهین سپنتا، معصومه شهباز: چین و چروک‌های پیشانی گنبد مسجد جامع عباسی روز به روز بیشتر می شود و این، نشان از بار سنگینی دارد که از روی غفلت بر شانه‌های این اثر تاریخی و کهنسال نهاده‌ایم. مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان واقع است. کار ساخت این بنا در سال 990 هجری خورشیدی در زمان شاه عباس اول صفوی آغاز شد و در دوران جانشینان او به پایان رسید. گنبد فیروز‌ه‌ای مسجد جامع عباسی با وزنی در حدود 650 تن، یکی از ده‌ها ویژگی برجسته معماری این اثر تاریخی است. ارتفاع این گنبد دو پوش از کف گنبدخانه تا تیزه درونی آن 38 متر و تا تیزه بیرونی آن 52 متر است. شکل گنبد برونی به صورت دلنما و شکل گنبد درونی به صورت شلجمی است. پوشش بیرونی این گنبد دارای تزئینات عالی کاشی معرق است که به اعتقاد مهندس محمود رضا شایسته از 400 هزار قطعه کاشی معرق در سطحی حدود 1200 مترمربع تشکیل شده است. این گنبد بی نظیر تابه حال چندین بار مورد مرمت قرار گرفته است چون معمولا در حالت عادی گنبدهایی با این حجم هر 50 سال یکبار نیاز به مرمت کلی دارند. اما متاسفانه از آخرین باری که این گنبد مورد مرمت قرار گرفته است چندسالی بیش نمی‌گذرد که آثار چین خوردگی و شکاف در بدنه گنبد بروز نموده است. افزون بر گنبد، طبله کاشی ها بر روی منارها و محوطه داخلی نیز دیده می‌شود.

ساخت و ساز در محوطه تاریخی تخت فولاد

محوطه تاریخی تخت فولاد را

 ساخت و ساز غیر اصولی تهدید می کند

ایران‌نامه-مهدی فقیهی: ساخت و ساز غیر اصولی در چند قدمی تکیه میرفندرسکی که آرامگاه شماری از شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی ایران است، محوطه تاریخی تخت فولاد اصفهان را تهدید می‌کند. تخت فولاد اصفهان یکی از آرامستان‌های کهن ایران است که تنی چند از هنرمندان، شاعران، سخنوران، چهره‌های فرهنگی، حکیمان و عارفان در آن آرمیده‌اند. اهمیت این قبرستان تاریخی نه‌تنها در ایران بلکه در میان کشورهای اسلامی نیز به خوبی شناخته شده است چنان‌که بسیاری معتقدند پس از «بقیع» در مدینه منوره و « وادی السلام» در نجف اشرف، تخت فولاد یکی از شناخته ‌شده‌ترین و کهن‌ترین آرامستان‌های کشورهای اسلامی به شمار می‌آید. افزون بر این، تخت فولاد گنجینه‌ای کهن از سبک‌های گوناگون هنری و معماری است که مورد توجه همه دوستداران میراث فرهنگی است.  

اصفهان را بیشتر بشناسیم: 6) حمام رهنان

دیداری از حمام تاریخی رهنان

گرمابه تاریخی رهنان در شهر کوچکی به همین نام در شمال غرب اصفهان قرار گرفته که چند سال پیش به اصفهان پیوست و اکنون بخشی از منطقه 11 شهرداری اصفهان است. گرمابه تاریخی رهنان از آثار دوره زندیه است که در میانه چهار محله قدیمی رهنان ( زاگان، چهارشاه، طاحونه، ماشاده) و در کنار بازارچه و مسجد ذوقبلتین قرار دارد؛ به‌طوری که در گذشته امکان دسترسی اهالی هر چهار محله به این مکان‌های همگانی به خوبی فراهم بوده است. گرمابه رهنان، با 1467 متر مربع مساحت شامل دو حمام بزرگ و کوچک برای استفاده جداگانه اما همزمان زنان و مردان است، از این روی به «حمام دو قلو» معروف است. راه ورود به حمام یک هشتی کوچک و راهرویی پر پیچ و خم است که مانع خروج سریع هوای گرم داخل حمام به بیرون و ورود هوای سرد بیرون به داخل می‌شود. پس از آن راهرو، یک درگاه کوتاه به بینه‌ای بسیار بزرگ باز می‌شود. بینه زیبای حمام رهنان مربعی به ابعاد 20 در20 متر با تاقی گنبدی و ۱۶ ستون است که روی سکو و در کنار حوض میانی قرار دارند و شاید به نشانه کثرت یا تکرار تصویر آن‌ ستون‌ها در آب حوض‌های سکوی میانی، مردمان این جا را «حمام چهلستون» نیز نامیده‌اند.

تخریب غیر اصولی در بازار اصفهان

تخریب آلاچیق چارسوی باغ قلندرها در بازار اصفهان

ایران‌نامه‌- مهدی فقیهی: از میدان نقش جهان و از مسیر بازار بزرگ اصفهان، قدم زنان به سمت میدان عتیق حرکت می‌کردم تا در سایه دل‌انگیز تاق‌های همسان و زیبای بازار و بازدید از جاذبه‌های این فضای دل‌انگیز فارغ از هیاهو و شلوغی شهر به مقصد خود برسم. پس از مدتی پیاده‌روی درست در میانه بازار چارچی، به گرد و غبار غلیظی برخورد کردم که تمام فضای بازار را پوشانده بود به طوری که تا فاصله چند متری چیزی دیده نمی‌شد؛ نزدیک‌تر که شدم، دیدم که این همه خاک از تخریب و آوار ریزی آلاچیقی است که بر فراز چهارسوق باغ قلندرها بود. تخریب این آلاچیق علاوه بر مسدود نمودن مسیر بازار و راه عبور عابرین، فضای داخلی بازار را تا چند متر آلوده کرده بود. در اینجا باید پرسید آیا مراجع ذیربط از این تخریب اطلاع داشته اند و به صورت قانونی به منظور مرمت انجام شده است؟ و پرسش دیگر این که آیا این روش تخریب و آوارریزی آن هم در یک معبر تاریخی صحیح است و آیا نباید این حجم خاک و گرد مرده را به طریقه بهتری مثلا حمل با گونی یا دلو به پایین انتقال داد تا هم از آلودگی هوا و آزار مردم جلوگیری شود و هم راه عبور عابرین مسدود نشود؟

دومین گزارش از کاوش‌های تپه اشرف

 آثاری تازه از قرون اولیه اسلامی در تپه اشرف اصفهان به‌دست آمد

ایران‌نامه- مهرناز شهباز: در ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه اشرف اصفهان، آثار معماری از قرون اولیه اسلامی کشف شده که نشان می‌دهد قلعه دوران ساسانی در قرون اولیه اسلامی با تغییراتی مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. دکتر علی‌رضا جعفری‌زند، سرپرست هیات باستان‌شناسی تپه اشرف اصفهان با بیان این خبر درباره یافته‌های جدید باستان‌شناسی در تپه اشرف گفت: «در ادامه کاوش‌ها به این نتایج رسیدیم که در دوره آل‌بویه در حدود قرن چهارم هجری در قلعه دوره ساسانی بازسازی‌هایی به صورت بسیار دقیق انجام شده است و برای مدتی از این قلعه استفاده شده است. سفال‌هایی که در اینجا به دست آمده و شیوه ساخت بازسازی‌ها، آجرهای به دست آمده دوره آل‌بویه در اینجا که مشابه آجرهای پل شهرستان و مسجد جامع اصفهان از آن دوره است و مغایرت این بخش‌های بازسازی شده با قسمت‌های مربوط به دوره ساسانی این موضوع را ثابت می‌کند که این قسمت‌ها در دوره آل‌بویه به بخش‌های دوره ساسانی افزوده شده است.»

مترو، تهدیدی برای شهر تاریخی اصفهان

متروی اصفهان در ُبن‌بست ناکارآمدی مدیران شهری

پس از گذشت یک سال از انحراف تونل شرقی خط شمالی- جنوبی متروی اصفهان در مجاورت سی و سه پل، هیچ تصمیم قطعی در خصوص رفع مشکلات مترو اصفهان گرفته نشده است. افزون بر این، ناتوانی در تعمیر TBM ، ریزش دیواره تونل در جلوی دستگاه TBM ، اختلافات سازمان قطار شهری و شرکت پیمانکار الموت، تغییر رئیس کارگاه میانی مترو و نارضایتی کارکنان موجب شده است که وضعیت پروژه متروی اصفهان همچنان سردرگم باقی بماند و مشکلات ناشی از طولانی شدن پروژه همچنان گریبان‌گیر مردم اصفهان باشد. در حال حاضر سازمان قطار شهری اصفهان به‌خاطر رهایی از بن بست موجود، تصمیم گرفته است که محل ایستگاه فعلی سی و سه پل را با 215 متر اختلاف به سمت جنوب شهر تغییر ‌دهد. این در حالی است که تاکنون حدود 5/1 میلیارد تومان برای ایستگاه فعلی هزینه شده که گویا قرار است برای جبران بخشی از هزینه‌ها ایستگاه فعلی به پاساژ تجاری تغییر کاربری دهد. این تغییر کاربری ایستگاه بر خلاف گفته مسئولان و طبق نظر کارشناسان مطالعات ترافیکی تمامی طرح‌های مطالعاتی این بخش از پروژه را بر هم خواهد زد و قطعا پس از راه اندازی مترو در این محل، شاهد ترافیک بسیار شدیدی در طول روز خواهیم بود. افزون بر همه این گرفتاری‌ها که پروژه زیان‌ده مترو برای اصفهان به ارمغان آورده، خطر عبور خط شمالی- جنوبی از  زیر خیابان چهارباغ و مجاورت سی و سه پل و همچنین خطر گذر خط شرقی – غربی از زیر میدان نقش جهان، آثار تاریخی اصفهان را به طور جدی تهدید می کند.

کشف آثار تاریخی در تپه اشرف

سرپرست گروه کاوش تپه اشرف اعلام کرد:

آثاری از دوره ساسانی در تپه اشرف اصفهان کشف شد

ایران ‌نامه- شاهین سپنتا و مهرناز شهباز: آثار معماری از دوره ساسانی به همراه سفال‌هایی از آن دوره در کنار آثاری از قرن چهارم هجری و بقایای کاخ تخریب شده اشرف افغان در نخستین روزهای اولین فصل کاوش در تپه تاریخی اشرف در نزدیکی پل شهرستان اصفهان و در کنار زاینده رود به دست آمد. دکتر علیرضا جعفری‌زند سرپرست گروه کاوش باستان‌شناسی تپه اشرف با اعلام این خبر درباره اهمیت کاوش در تپه اشرف گفت: در اصفهان از قرن چهارم هجری به بعد آثار ملموسی در دست است ولی درباره قبل از آن  به‌خصوص اصفهان پیش از اسلام اطلاعات ما اندک است و تپه اشرف تنها تپه تاریخی است که در محدوده شهر اصفهان قرار دارد؛ چون اصفهان شهری است که در طول تاریخ هیچ وقت نمرده برای همین لایه‌های تاریخی روی هم‌دیگر قرار گرفته اند و مثل شوش یا فیروز آباد نیست که امروز شهر به حال خودش رها شده باشد و باستان شناسان بتوانند به راحتی روی آن کاوش کنند. اصفهان کهن زیر اصفهان فعلی است. تنها چیزی که از آثار کهن در سطح باقی مانده، این تپه اشرف است و من معتقدم که بخشی از اصفهان پیش از اسلام اینجا نهفته است و کاوش در این تپه برای دستیابی به تاریخچه گمشده اصفهان بسیار اهمیت دارد. پس با نظر به این که بخشی از تاریخ شهر اصفهان و ایران در اینجا نهفته است این کاوش‌ها آغاز شد و با جدیتی که مهندس حیدری پور رئیس میراث فرهنگی اصفهان انجام داد، این قدم بزرگ در تاریخ اصفهان برداشته می شود و به نظر من اگر بیش از این تعللی صورت بگیرد، زیان های غیر قابل جبرانی به تاریخ شهر اصفهان وارد می شود.

باز هم بی مهری با طرب و همای

آرامگاه طرب و همای شیرازی برچیده شد

ایران‌نامه-مهدی فقیهی: سنگ آرامگاه طرب و همای شیرازی، دو تن از شاعران و سخنوران نامدار ایرانی در امامزاده احمد اصفهان برچیده شد و جای آن موزاییک شد. مقبره امامزاده احمد‌ بن‌ علی ‌بن امام باقر از بناهای تاریخی و جالب توجه شهر اصفهان است که در خیابان نشاط  بعد از دروازه حسن آباد و کنار بازارچه ساروتقی قرار دارد. این بنا متشکل از بقعه امامزاده در ضلع شرقی، شبستانی در شمال و ایوان و مقبره کوچک با اتاق‌های کناری در ضلع غربی می‌باشد. اما علاوه بر وجود مقدس امامزاده احمد، بنای بقعه‌ آن از دوره صفوی و قاجار، سنگ سومنات منسوب به دوره غزنوی و آرامگاه شخصیت‌های تاریخی که در گوشه و کنار صحن مجاور بقعه مدفون گشته‌اند، بر اهمیت این مکان می‌افزاید.