جشن بهمنگان

جشن  بهمنگان

جشن بهمنگان، جشن بزرگْ‌داشت منش و اندیشه‌ نیک است و یکی از نمودهای بارز این نیک منشی پرهیز از به تباهی کشاندن هستی و پاسداشت همه زیستمندان به ویژه جانوران است. چند سال است که دوستداران محیط زیست و تنوع زیستی همزمان با جشن بهمنگان روز حمایت از حیوانات را گرامی می دارند و می کوشند تا در چنین روزی بر آگاهی های هم میهنان برای پاسداشت محیط زیست و به ویژه گونه های جانوری به عنوان گنجینه های تکرار نشدنی ژنتیکی و یکی از ارکان محیط زیست بیافزایند. درباره بن مایه های فرهنگی جشن بهمنگان، تاریخچه گزینش روز حمایت از حیوانات، آیین های ویژه روز حمایت از حیوانات، نمادهای جشن بهمنگان، و اهدای "نشان خروس سپید" جایزه ویژه انجمن حمایت از حیوانات به کوشاترین پاسدارنده گونه های جانوری در هر سال، گفت و گویی با خبرگزاری زیستا انجام شد که در پی خواهید خواند:    

زیستا: چرا انجمن حمایت از حیوانات روز جشن بهمنگان را به عنوان روز حمایت از حیوانات برگزید؟

جشن بهمنگان همه ساله به فرخندگی هم نامی روز بهمن ( دومین روز ) از ماه بهمن برپا می شود و چون در بن مایه های فرهنگمان خویشکاری فروزه پاک و جاوید بهمن در جهان مادی، نگهداری و پرورش جانوران است در این جشن بیش از هر جشن و  آیین دیگری به رعایت حقوق حیوانات و  پرهیز از خوردن گوشت آن ها توجه می شود. از این روی این انجمن، جشن بهمنگان را به عنوان روز حمایت از حیوانات برگزید و به پیشنهاد این انجمن از سال ۱۳۷۹ خورشیدی روز حمایت از حیوانات از سوی دوستداران محیط زیست و تنوع زیستی و سازمان های مردم نهاد گرامی داشته می شود.

 زیستا: روز حمایت از حیونات در چه روزی از تقویم برگزار می شود ؟

چون در حال حاضر گروهی در  26 دی ماه  و گروهی در دوم بهمن جشن بهمنگان را برگزار می کنند پس انجمن حمایت از حیوانات به احترام دیدگاه هر دو گروه ، تا هنگامی که یک دیدگاه برای زمان برگزاری جشن ها از سوی همگان پذیرفته شود، زمان برگزاری روز حمایت از حیوانات را " همزمان با جشن بهمنگان " اعلام می کند.

زیستا: برای ثبت این روز در تقویم چه تلاش هایی انجام شده و چه کارهایی می توان کرد؟

پس از پیشنهاد "کانون گسترش فرهنگ ایران بزرگ" به شورای فرهنگ عمومی برای ثبت جشن یلدا که به ثبت این روز در تقویم رسمی منجر شد، خوشبختانه سازمان های غیر دولتی دیگر هم در اندیشه ارائه درخواست های مشابه برای ثبت یادروزها و جشن های دیگر هستند و در همین راستا انجمن حمایت از حیوانات نیز پیشنهادی را برای ثبت این روز در تقویم رسمی ارسال خواهد نمود هرچند که به نظر می رسد که مهم تر از آن،ثبت این روز در خاطره گروهی و تقویم زیست محیطی دوستداران میراث طبیعی کشور است که باید انجام شود و خوشبختانه این کار صورت گرفته است.

زیستا: به تازگی در برخی از نشریات از این جشن به عنوان روز پدر ایرانی نام برده می شود. آیا این ها با هم تداخلی ندارد؟ نظر شما در مورد این پیشنهاد چیست؟

هرچند که فکر می کنم این دو با هم منافاتی ندارد اما اگر پیشنهاد دهندگان این روز به عنوان روز پدر مستندات خود را با توجه به متون کهن و فرهنگ مردم ارائه نمایند، قطعا انتخاب شایسته تری در این مورد صورت خواهد گرفت. البته به نظر می رسد به جز روز پدر مذهبی که در حال حاضر رسمیت دارد  اگر بخواهیم برای استفاده افراد دیگر، در تقویم روزی را به عنوان روز پدر انتخاب کنیم روزهای شایسته تری برای نام نهادن به نام پدر وجود دارد. در سال های گذشته از سوی افراد و نهادهای گوناگون چند پیشنهاد برای برگزیدن روز پدر ایرانی ارائه شده است که عبارتند از: زادروز اشو زرتشت، زادروز کورش بزرگ و جشن شهریورگان که همه این پیشنهادها موافقان و مخالفانی دارند و جای بحث و بررسی بیشتر در این مورد هست.

زیستا: چرا "خروس  سپید" را به عنوان نماد جشن بهمنگان انتخاب کردید؟

در حقیقت این نماد زیبا را نیاکان هوشمند ما که استاد برگزیدن نمادهای زیبا بودند هزاران سال پیش برگزیدند و ما تلاش کردیم آن را یادآوری کنیم. خروس در فرهنگ ایران کهن پرنده ای ارجمند و گرامی بود و از چنان جایگاهی برخوردار بود که یونانیان باستان آن را با نام « پرنده ایران » می شناختند.

ایرانیان، خوردن گوشت خروس را نیز ناروا می شمردند چون در آیین مهر خروس سپید « پیک  مهر » است که در برخی نگاره های مهری در اروپا آن را در کنار « کوت » مشعل دار می بینیم و پیروان آیین مهر، به هنگام « خروس خوان ِ » سحرگاهان که خروس بانگ بر می آورد، "تن شویی" می نمودند و نیایش بامدادی می خواندند و این گونه روز خود را آغاز می کردند و به کار می پر داختند.

خروس در اوستا همکار و « پیک سروش » است. نام این پرنده زیبا در اوستا " پَرودَرش" است که به معنی " پیش بین " است چون باور داشتند که خروس نخستین پرتوهای خورشید را در بامداد می بیند و با خروش بامدادی خود  برای  مردمان "بیدارباش"  سر می دهد و برای همین "خروش" معروف اوست که در زبان فارسی با صفت " خروس" شناخته می شود.

زیستا: چرا از گل "یاسمن سپید" هم به عنوان نماد دیگراین جشن نام برده شده است؟

نیاکان ما برای همه روزها از میان گل های زیبا، نمادی را برگزیده بودند. در حقیقت این گل ها به عنوان نماد ایزدانی برگزیده شده بودند که نامشان بر روی روزهای ماه گذاشته شده بود و به این ترتیب این گل ها نماد روزها شدند و در پی آن برای جشن های ماهیانه که به فرخندگی هم نامی روز و ماه برگزار می شوند، می توان این گل ها را به عنوان نمادی زیبا برگزید.

در کتاب بندهش  از گل "یاسمن سپید" به عنوان نماد امشاسپند " بهمن" نام برده شده است پس از میان گل ها یاسمن سپید نمادی زیبا برای جشن بهمنگان است.

گل یاسمن از تیره " یاسمن ها" یا ( oleaceae ) گونه های مختلفی دارد که یکی از آن ها یاسمن سپید با نام علمی jasminum officinale))  است که بومی ایران است و در شمال ایران به ویژه نوشهر، جنگل های نور، دره چالوس، رشت، لاهیجان، تنکابن، و همچنین در همدان، کرمان، خراسان( بین نیشابور و مشهد) و تهران نزدیک دربند، پراکنش دارد.

 زیستا: در سال های گذشته چه برنامه ای در این روز از سوی نهادهای مردمی برگزار شده است؟

روز حمایت از حیوانات از همان سال 1379 که پیشنهاد شد با استقبال دوستداران محیط زیست رو به رو شد و  خوشبختانه همه ساله در برخی از شهرها همچون اصفهان ، تهران، مشهد و شهرکرد گرامی داشته شد و جای دارد از تلاش های استادم "دکتر جاوید آل داوود" پایه گذار و زنده کننده نام  انجمن حمایت از حیوانات ایران پس از انقلاب که برای فراگیر شدن این روز بسیار کوشیدند یاد کنم.

در این سال ها دوستداران حیوانات در جشن بهمنگان با حضور در پارک های عمومی ضمن این که به آموزش چهره به چهره مردم درباره اهمیت حفظ گونه های جانوری به عنوان یکی ارکان محیط زیست و گنجینه های ارزشمند ژنتیکی می پردازند، برگه هایی آموزشی را نیز بین مردم پخش می کنند و به پرسش های آن ها پاسخ می دهند و از مردم با غذاهای ساده گیاهی همچون "نان و پنیر و سبزی" و " آش بهمنگان" و همچنین "شیر گرم" پذیرایی می کنند. در این روز همچنین همایش هایی برای بررسی مسائل گونه های جانوری در معرض خطر انقراض نسل برگزار می شود و از تلاش های کوشندگان و دوستداران محیط زیست به ویژه آنان که برای حفظ گونه های جانوری کوشش نموده اند، با اهدای جایزه حمایت از حیوانات یا "نشان خروس سفید" سپاس گزاری می شود.

زیستا: چه کسانی تاکنون موفق به دریافت نشان خروس سفید از انجمن حمایت از حیوانات شده اند؟

 از سال 1385 همزمان با جشن بهمنگان « نشان خروس سپید » به عنوان جایزه مردمی حمایت از حیوانات به برترین فرد یا گروه کوشنده در زمینه حفاظت از گونه های جانوری و تنوع زیستی اهداء می شود. در سال 85 نخستین جایزه حمایت از حیوانات به محیط بان از جان گذشته ایرانی « شهید یحیی شاهکو محلی »  اختصاص یافت که جان خود را در درگیری با شکارچیان غیر مجاز از دست داد. البته متاسفانه خود او در میان ما نبود و جایزه به خانواده او تقدیم شد. دومین جایزه حمایت از حیوانات در سال 86 به « انجمن یوزپلنگ ایرانی » به پاس تلاش های پیگیر و نگاه تخصصی به مقوله حمایت از گونه های جانوری در معرض خطر به ویژه یوزپلنگ ایرانی، مشارکت در پروژه های علمی با رویکرد « زیست بوم محور » و افزایش سطح آگاهی های عمومی در این زمینه، اختصاص یافت. برای امسال باید منتظر بود و دید که این جایزه به کدام یک از کوشندگان محیط زیست و دوستداران حیوانات اهداء می شود.

زیستا: کمیته ای که کار انتخاب فرد یا سازمان کوشنده را برای دریافت "نشان خروس سپید" بر عهده دارد این کار را بر اساس چه معیارهایی انجام می دهد؟

از میان افراد یا سازمان هایی که نامزد دریافت نشان خروس سپید می شوند فرد یا سازمانی موفق به دریافت این نشان می شود که از شرایط زیر بیشترین ویژگی های فردی یا گروهی تعیین شده را داشته باشد.

1 – نگاه تخصصی اما جامع و چند بُعدی به مقوله حمایت از حیوانات و تنوع زیستی.

2- تبادل اطلاعات با کارشناسان، مراکز دانشگاهی، سازمان های مردم نهاد و سازمان ها و نهاد های مرتبط دولتی و جهانی در زمینه حمایت از حیوانات و محیط زیست.

3- مشارکت فعال در ارائه پروژه های علمی و فنی تاثیر گذار و نو آور مرتبط با حمایت از حیوانات.

4- روابط عمومی خوب و ارتباط با نشریات، رسانه های خبری نوشتاری ، دیداری و گفتاری ، تارنماها و تارنگارها برای گسترش آگاهی های سودمند زیست محیطی و حقوق حیوانات.

5 – استمرار فعالیت ها و پشتکار و مسئولیت شناسی .

6- ارتقاء سطح دانش فردی و یا گروهی از طریق مطالعات در زمینه مورد فعالیت.

7- روحیه کار گروهی و مشارکت اجتماعی و پویایی و توانایی فردی برای هدایت و تاثیر گذاری مثبت بر فرد و گروه.

8 – انتشار مقالات یا کتب و نشریات یا لوح فشرده و تارنگار و تارنماهای تخصصی به منظور آگاهی رسانی به صورت فردی یا مشارکتی.

9- آموزش فردی یا گروهی فعالان محیط زیست و آشنا سازی مردم با حقوق حیوانات و اهمیت تنوع زیستی و حفظ محیط زیست.

10 – اعتقاد ناشی از آگاهی ( به دور از احساسات زودگذر ) و پایبندی به اصول و قوانین حفظ محیط زیست و حقوق حیوانات در زندگی شخصی و رعایت رفتار زیست محیطی و احترام به قانون مداری در زندگی اجتماعی.

 * گفت و گویی نگارنده با رادیو دویچه وله درباره جشن بهمنگان و روز حمایت از حیوانات را نیز می توانید در اینجا بخوانید. با سپاس فراوان از سرکار خانم فریبا والیات.

جشن بهمنگان

-----

شاهین سپنتا

به فرخندگی جشن بهمن رسید / به هر بوستان یاسمن نودمید

بُوَد تا در این جشن باشی به هوش / نیوشنده باشی پیام سروش

خروس سپید است پیک سروش / که هر بامدادان برآرد خروش

که یزدان به جاندار داده است جان / مبادا به جانش رسانی زیان

" چه  خوش گفت  فردوسی  پاک زاد / که  رحمت بر آن تربت پاک باد :

میازار موری که  دانه کش است / که جان دارد و جان شیرین خوش است

سیاه اندرون باشد و سنگ دل / که خواهد که موری شود تنگ دل"

مکن با سگ پیر آواره، جنگ / مبندش به زنجیر و قلاده، تنگ

مکش بیش از اندازه از باره  کار / مکن روز حیوان بیچاره تار

مزن لانه ی مرغکان را به سنگ / مشو پشتوان خروسان به جنگ

مکن صید ماهی به وقت خوشی / مکن پیشه ات کار ماهی کشی

منه بار بر اسب بیمار و لنگ / مکش در پی اش چوب و الوار و سنگ

چنان بسته ای تنگ راه نفس / که بلبل دهد جان به کنج  قفس ؟

چرا می کنی دشمنی با  ددان ؟ / چرا می کنی کار نابخردان ؟

ز نامهربانی بهرام گور / تهی شد همه دشت میهن ز گور

کنون پند گیراز سرانجام او /  نشد جز دل خاک انجام او

گر ایران ستایی مزن تیر کین / به  قرقاول و کبک ایران زمین

تو بر شیر ایران ستم کرده ای / دل مام میهن دژم کرده ای

چو خالی شده بیشه از نره شیر / شده این وطن مُلک کفتار پیر

بسی ببر کشتند پتیارگان / که ناهست شد ببر مازندران

نباشد جزاین پند و پیغام دین  / ز پیغام دین پند نیکو گزین

همه دام و دد را ز ریز و درشت / نباید شکار و نباید بکشت

همه جیره خوارند از مور و شیر / بر این خوان گسترده ی بی نظیر

نخواهد چنین خوار و خرد و نزار / سرانجام مخلوق، پروردگار

نگهدار، گنجینه ی زیست بوم / گران پایه سرمایه ی مرز و بوم

مبادا ز کف مفت و آسان دهی / ز خودکرده نالان و پژمان شوی

حمایت ز حیوان کسی پیشه کرد /  که در زندگی ، سبز اندیشه کرد.