نوروز در ازبکستان

پیام نوروز در ازبکستان هم شنیده شد

ازبکستان در دوره‌های مختلف تاریخی بخشی از خاک ایران یا زیر نفوذ فرهنگی ایران بود و مردمان آن به آیین‌های ایرانی پایبند بودند. در سال ۱۸۶۶ میلادی ازبکستان زیر سلطه روسیه قرار گرفت و در سال ۱۹۲۴ یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی شد، تا سرانجام در سال ۱۹۹۱به استقلال رسید. مردم ازبکستان در 21 مارس برابر با یکم فروردین‌ماه نوروز را جشن می گیرند. خانه تکانی، گستردن سفره نوروزی، برگزاری جشن‌های شاد در باغ و بوستان‌های عمومی، برافراشتن پرچم‌های رنگارنگ و شاد، آذین‌بندی کوچه و خیابان با گل‌ها و پارچه‌های رنگی، پوشیدن لباس‌های سنتی رنگارنگ، دید و بازدید نوروزی و دیدار از بزرگ‌ترها، نواختن سازهای سنتی و رقص‌های محلی در میادین بزرگ شهر، آتش‌بازی و ورزش‌های سنتی مثل کُشتی، از جلوه‌های زیبای نوروز در میان همه اقوام ازبکستان از ازبک و تاجیک گرفته تا آذری، روس، قزاق و تاتار می باشد. اگرچه ازبکستان در شمار کشورهای ارائه‌دهنده قطعنامه نوروز در سازمان ملل نبود اما به نظر می رسد که دولتمردان ازبک نیز سرانجام پیام نوروز را شنیدند و به قدرت نوروز در ایجاد وحدت ملی و پیوند میان ملت‌ها پی بردند؛ چنان‌که «اسلام‌کریم‌اف» رییس جمهور ازبکستان در پیام نوروزی امسال خود خطاب به مردم گفت: «... در نوروز نیرویی نهفته است که انسان ها را با هر گرایش دینی و ملیت نسبت به هم متحد و مهربان می کند.»

نوروز در قرقیزستان

آیین‌های شاد نوروزی در قرقیزستان

برگزاری نوروز تا چند سال پیش در قرقیزستان زیر سلطه شوروی ممنوع بود اما پس از استقلال، مردم دوباره آیین‌های کهن نوروزی را گرامی می‌دارند و در روز اول بهار نوروز را جشن می‌گیرند. در نوروز، دختران و پسران قرقیزستانی با لباس‌های رنگارنگ محلی در کوی و برزن به شادمانی و آوازخوانی می‌پردازند. بازار هنرهای دستی، شیرینی محلی و غذاهای سنتی قرقیزی همچون «بش‌بارماق»، «مانته‌برسک» و «کاتما» نیز به هنگام نوروز در قرقیزستان از همیشه گرم‌تر است. به هنگام نوروز برگزاری مسابقات ورزشی مثل سوارکاری نیز بر شور و شوق مردم قرقیزستان به ویژه جوانان می‌افزاید. قرقیزستان یکی از کشورهای ارائه دهنده قطعنامه جهانی شدن نوروز به مجمع عمومی سازمان ملل بود. قادر‌بیک‌سارابایف وزیر امورخارجه قرقیزستان به هنگام جشن نوروزی امسال گفت: هیچ مقوله فرهنگی همچون نوروز نتوانسته است کشورها را به هم نزدیک کند.

نوروز در کردستان

نوروز، جشن بهارآزادی در میان کُردها

کُردها در هرکجای جهان که باشند نوروز را گرامی می‌دارند. کُردها از اقوام ایرانی هستند که بیشتر جمعیت آن‌ها در ایران، عراق، ترکیه، سوریه و لبنان زندگی می‌کنند. نوروز برای کُردها همواره «جشن ‌آغاز بهار» و «جشن‌آزادی» بوده است چون بنا بر یک باور کهن در چنین روزی کردها توانستند با راهبری کاوه آهنگر بر ضحاک که خون جوانان کرد را می‌ریخت، پیروز شوند و به آزادی دست یابند؛ پس به یاد آن پیروزی و دست‌یابی به آزادی در چنین روزی به جشن و شادمانی و برافروختن آتش بر بام خانه یا فراز کوه‌ها و تپه‌ها می‌پردازند که شباهت زیادی به جشن چهارشنبه‌سوری دارد. خانه‌تکانی، پوشیدن ‌لباس‌های نو و رنگارنگ، دید و بازدید نوروزی، پختن و خوردن شیرینی و غذاهای سنتی، رفتن به گردشگاه‌های طبیعی، اجرای نمایش و موسیقی محلی سورنا و دهل، و برپایی سفره نوروزی از آیین‌های شاد نوروز در میان کُردهاست. یکی دیگر از جلوه‌های زیبای آیین‌های نوروزی در میان کُردان، رقص گروهی زنان و مردان کُرد است در حالی که دست در دست یکدیگر به دور کُپه‌های آتش به پایکوبی می‌پردازند. در سال‌های اخیر و پس از سال‌ها مبارزه، کُردهای ترکیه، عراق و سوریه با آزادی بیشتری به آیین‌های نوروزی می پردازند.   

نوروز در ترکیه

در ترکیه هم نوروز پیروز شد

اگرچه تا چند سال پیش، برگزاری جشن بزرگ نوروز در ترکیه ممنوع بود و درگیری‌های خونینی بر سر برگزارکردن آیین‌های نوروزی بین دولت ترکیه و دوستداران نوروز درمی‌گرفت اما سرانجام با پایداری مردم، نوروز پیروز شد و دولتمردان ترکیه در برابر عظمت نوروز سر فرود آوردند و مجبور شدند با تغییر سیاست‌های خود درباره نوروز، لحن خود را نیز تغییر دهند و از نوروز به عنوان جشن ملی تمام اقوام ترکیه نام برند و این جشن بزرگ را به فرصتی برای حفظ منافع ملی و گسترش منافع اقتصادی از طریق جذب گردشگران نوروزی تبدیل کنند و زمینه نزدیکی بیشتر ملت ترکیه را با مردم دیگر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، فراهم آورند. این تغییر روش تا آنجا پیش رفت که ترکیه به جمع ارائه‌دهندگان قطعنامه نوروز در سازمان ملل پیوست و امسال "عبدالله گل" رئیس جمهور ترکیه ضمن برافروختن مشعل نوروز گفت که نوروز از صدها سال پیش به عنوان سمبل دوستی، احترام متقابل و همبستگی بوده است. وی ابراز امیدواری کرد که نوروز به مثابه منبع شادی، امید و شور مردم، با دقت و حساسیتی خاص بر اساس ارزش‌های واقعی آن جشن گرفته شود. در همین راستا، رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نیز تأکید کرد که نوروز دعوتی برای همبستگی با شور و احساسی جدید است. امسال مردم ترکیه و به‌خصوص کردها با گردهمایی و رقص در گرادگرد آتش نوروز و نواختن سرنا و دهل، پختن و خوردن شیرینی و غذاهای محلی، آیین‌های نوروزی را شادتر از همیشه برگزار نمودند و حتا نیروهای نظامی ترکیه نیز که در سال‌های گذشته رو در روی مردم قرار می‌گرفتند تا از برگزاری آیین‌های نوروزی جلوگیری کنند امسال دست‌ها را بالا بردند و با شادمانی در کنار مردم از روی آتش چهارشنبه سوری پریدند و به پیشباز نوروز رفتند.

نوروز در هندوستان

نوروز همیشه پیروز در میان پارسیان هند

پارسیان هند یا زرتشتیان ایرانی‌تباری که بیش از 1200 سال است در هندوستان زندگی می‌کنند با همه دشواری‌ها و گرفتاری‌هایی که در طول تاریخ داشته‌اند، در پاسداشت آیین‌های ایرانی همچون نوروز بسیار کوشا بوده‌اند. پارسیان هند نیز همانند دیگر ایرانی‌تباران در هر گوشه جهان، «نوروز جمشید» را گرامی می‌دارند، به هنگام نوروز و در روز نخست بهار سفره نوروزی می‌گسترند و همه خانواده در کنار آن می‌نشینند. پارسیان بر سفره نوروزی خود سبزه (گندم یا عدس به نشانه زایش دوباره طبیعت)، سمنو و میوه‌های خشک ( کشمش، گردو، بادام و ...)، شراب، شیر، عسل یا شیره، سرکه (به نشانه  عمر بلند) و سیر (نماد تندرستی) و آیینه (نماد راستی و روشنایی) و شمع، گلاب، نان، عود، بخور و گاهی نیشکر و نارگیل می‌گذارند. رفتن به آتشکده در نوروز و خواندن گروهی نیایش، جشن و شادمانی از دیگر جلوه‌های زیبای نوروز در میان پارسیان هند است. هند با داشتن جمعیتی بیش از 70 هزار نفر زرتشتی در شمار کشورهای امضاء کننده قطعنامه سازمان ملل برای به رسمیت شناختن روز جهانی نوروز بود.

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۸) آرمان

آرمان عشقی از زبان زرتشت در « رستاخیر شهریاران ایران »

در فرهنگ ایران زمین، نوروز پیوندی دیرینه با نام زرتشت پیام‌آور آزادمنشی و خردگرایی دارد. از این روی همزمان با نوروز و فراسیدن بهار، در روز ششم فروردین‌ماه زادروز اشوزرتشت از سوی پیروانش گرامی داشته می‌شود. زرتشت یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ ایران است که نفوذ اندیشه‌هایش را از دیرباز تاکنون در بیشتر جلوه‌های فرهنگ و ادب مردم این سرزمین کهنسال می‌توان دید. یکی از هزاران اندیشمند و سراینده ایرانی که در آثارش از پیام اشوزرتشت الهام گرفته، میرزاده عشقی است. عشقی، شاعر آزادی‌خواه ایرانی پس از دیداری که از ویرانه های تیسفون داشت، در منظومه ‌ای به نام «رستاخیز شهریاران ایران» که خود آن را «نخستین نمایشنامه منظوم یا اپرا» در زبان پارسی می‌داند، نگرانی‌ها،آرمان ها و آرزوهای خود را درباره ایران از زبان شماری از شهریاران ایران زمین و اشو زرتشت بازگو می کند. این اپرا چند خواننده دارد که به ترتیب عبارتند از: میرزاده عشقی (با لباس سفر در ویرانه‌های مدائن)، خسرو‌ دخت، سیروس ( کورش )، داریوش، انوشیروان به همراه خسرو و شیرین، و همچنین روان زرتشت. به مناسبت زادروز اشو زرتشت، در ادامه، متن بخشی از منظومه «رستاخیز شهریاران ایران» که از زبان زرتشت بیان می شود، همان‌گونه که در «کلیات مصور میرزاده‌عشقی، چ4، امیر کبیر، تهران، 1342 خورشیدی» آمده، تقدیم خوانندگان ایران‌نامه می‌شود. همچنین برای نخستین‌بار، ترانه‌سرود زیبایی را  که بر اساس سروده عشقی از زبان زرتشت و با صدای گرم «سهند اطهری» اجرا شده، در اینجا می‌توانید بشوید و با او هم‌آواز شود.

نوروز در گرجستان

در پیام نوروزی رئیس جمهور گرجستان 

نوروز در گرجستان جشن ملی اعلام شد

ایران و گرجستان دارای فرهنگ و تاریخ مشترک طولانی هستند. در دوره‌های مختلف تاریخی پیش و پس از اسلام همواره سرزمین گرجستان یا بخشی از آن جزئی از خاک ایران بوده است. ارتباط فرهنگی عمیقی بین مردم ایران و گرجستان در دوران صفویه و افشاریه که گرجستان هنوز بخشی از خاک ایران بود، وجود داشت و گرجی‌ها در بسیاری از مناصب کشوری و لشکری ایران حضوری موثر داشتند و هنوز نیز گروه های گرجی تبار در ایران زندگی می‌کنند و گروه هایی از آذری‌ها نیز در گرجستان ماندگار شده اند. اما در سال 1192 خورشیدی با تحمیل پیمان‌نامه گلستان، گرجستان از ایران جدا شد و به خاک روسیه تزاری افزوده شد تا سرانجام در سال 1370 از شوروی استقلال یافت. بر این پایه، نوروز از دیرباز دربین مردمان گرجستان جشنی شناخته‌شده است. هرچند که نام این کشور در شمار امضاء کنندگان قطعنامه نوروز در سازمان ملل نبود اما سرانجام دولتمردان گرجستان سکوت را در این مورد شکستند و خود را با کاروان پر شور و نوای نوروز همراه کردند و "میخائیل ساکاشویلی" رئیس‌جمهور گرجستان با تبریک فرا رسیدن سال نوی خورشیدی به اقلیت آذری زبان ساکن این کشور، از «نوروز» به‌عنوان یک جشن مشترک ملی در گرجستان نام برد.

نوروز در جمهوری آذربایجان

آیین‌های نوروزی در جمهوری آذربایجان

سرزمین ارّان که امروزه جمهوری آذربایجان نامیده می‌شود تا پیش از تحمیل عهدنامه های گلستان و ترکمنچای بخشی از سرزمین پهناور ایران بود، از این روی، آیین‌های نوروزی در جمهوری آذربایجان نزدیکی بسیاری به آیین‌های نوروزی در ایران دارد. خانه تکانی، شال اندازی، چهارشنبه سوری (به مدت چهار هفته در شب‌های چهارشنبه آخر سال خورشیدی به ترتیب با نام‌های چهارشنبه آب، چهارشنبه باد، چهارشنبه آتش، چهارشنبه خاک) در خانه‌ها و کوچه‌ها و تپه های مشرف به شهرها و روستاها و هفت بار پریدن از روی آتش،فال‌گوش ایستادن، سبز کردن گندم و یا عدس، چیدن سفره هفت سین، تخم مرغ بازی، دید و بازدید نوروزی و عیدی گرفتن از بزرگترها، از آیین‌های شاد نوروزی مردم آذربایجان است. در چند سال گذشته و پس از رهایی از سلطه شوروی، مراسم رسمی نوروز با حضور رئیس جمهور آذربایجان در میان مردم و در " ایچری شهر" (محله قدیمی و تاریخی شهر) و نزدیکی "قلعه دختر" به گستردگی برپا می شود. رئیس جمهور در کنار قلعه تاریخی دختر با مردم دیدار می کند و به صورت نمادین در تخم مرغ بازی شادمانه آنها شرکت می‌کند. گروه‌های هنری و نمایشی با اجرای رقص‌های مختلف محلی در کنار آوازخوانان و نوازندگانی که سروده‌ها و ترانه‌های محلی را اجرا می کنند، بر شور و حال این مراسم می‌افزایند. نمایش‌های رزمی و ورزشی به ویژه کشتی گرفتن نیز توجه گروهی از مردم و به ویژه جوانان را به خود جلب می‌کند و در گوشه و کنار نیز هنرمندان آثار هنری خود را به نمایش می‌گذارند. از این دست برنامه های شاد در همه شهرهای جمهوری آذربایجان برگزار می‌شود و در باور مردم، دیرینگی نوروز به زمان جمشید پادشاه استوره‌ای ایران باز می‌گردد.

نوروز در افغانستان

 

 نوروز با فرهنگ مردم افغانستان آمیخته است

مردم افغانستان امسال نیز همچون سال‌های گذشته جشن بزرگ نوروز را با شور و شوق فراوان برگزار می نمایند و به پیشباز بهار طبیعت و سال نوی خورشیدی می‌روند. یکی از جلوه‌های زیبای نوروز در افغانستان، برپایی «میله گل سرخ» در شهر مزارشریف در ولایت بلخ و در کنار مزار اشو‌‌‌زرتشت است. در نوروز که سراسر دشت‌های اطراف مزارشریف زرتشت سرشار از گل‌های سرخ شقایق است، هزاران افغان از سراسر کشور در مزار شریف «پایتخت تاریخی و سنتی نوروز» گردهم می‌آیند و در حالی که لباس‌هایی با رنگ‌‌های شاد و روشن بر تن دارند، سرودخوانان با برافراشتن درفشی بزرگ با پارچه های رنگی (معمولا زرد و سرخ و بنفش) به یاد و نشانه برافراشتن درفش کاویان در سرزمین آریانا، به پیشباز بهار می‌روند. پس از «جشن گل‌سرخ» مردم با سینی‌های هفت‌میوه و خوراکی های گوناگون در دست به میان گل‌ها و سبزه‌ها می‌روند و به جشن و بزم شادمانه ادامه می‌دهند، اما درفش گل‌سرخ تا چهل‌روز در میانه میدان باقی خواهد ماند. خانه تکانی، برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری، گستردن سفره هفت‌میوه ( شامل هفت نوع خشکبار)، بردن هدیه نورزی از سوی شاه‌داماد به خانه عروس‌خانم (شامل لباس نو برای عروس، ماهی پخته و شیرینی) ، پختن و خوردن سمنک (سمنو ) در شب نوروز، برگزاری بازی‌های سنتی «بزکِشی»، کُشتی پهلوانی و برپایی جشن ویژه کشاورزان یا «جشن‌دهقانان»، خوردن سبزی‌پلو با مرغ در شب سال‌نو، خریدن و پوشیدن لباس‌نو و حنابندان، دید و بازدید نوروزی و سیزده‌به‌در، از دیگر آیین‌های شاد خانواده‌های افغان در هنگام نوروز است. آیین‌های نوروزی که در فرهنگ مشترک هزاران ساله مردم افغان و همه ایرانی‌تباران سراسر جهان ریشه دارد، در سال‌های سلطه حکومت طالبان به بهانه غیر اسلامی بودن نوروز، ممنوع اعلام شده بود اما با کوتاه کردن دست طالبان از قدرت، مردم همچون سال‌های گذشته با شور و نشاط جشن بزرگ نوروز را گرامی می دارند.