اصفهان را بیشتر بشناسیم: 2) پل کله و پل ورگان

پُل‌وَرگان و پُل‌کله

دو پل تاریخی فراموش شده بر بستر زاینده‌رود

زاینده‌رود مهم‌ترین رودخانه در مرکز فلات ایران است که از زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و با گذر از بستری پر پیچ و خم به طول بیش از 360 کیلومتر، سرانجام در تالاب گاوخونی آرام می‌گیرد. در طول تاریخ پل‌های بسیاری بر بستر زاینده‌رود ساخته شده است که برخی از آن‌ها پس از گذشت سال‌ها همچنان پایدار مانده‌اند و برخی نیز به‌خاطر طغیان یا تغییر مسیر رودخانه، بی توجهی و عدم مراقبت، عدم مرمت و استفاده غیر اصولی، روی به ویرانی هستند. پل‌ورگان و پل‌کَله دو نمونه از این پل‌های تاریخی زیبا و فراموش‌شده‌اند که هر دو در فاصله‌ای نه‌چندان دور از شهر اصفهان قرار دارند. پُل‌ورگان، در شهر فلاورجان (پل‌ورگان/فراورگان) مرکز شهرستان فلاورجان در 10 کیلومتری غرب اصفهان واقع است. دیرینگی پل‌ورگان بر اساس سنگ نبشته مرمرین آن که در سال 1386 به سرقت رفت به سال 999 هجری قمری در دوران صفوی بازمی گردد.  

پل‌ورگان با140 متر طول، 7/5 متر عرض و 18 دهانه آجری با پایه‌های سنگی در ورودی شهر فلاورجان قرار دارد. پل‌ورگان یگانه پل کمانی استان اصفهان و تنها اثر تاریخی شهر فلاورجان است که نه‌تنها هنوز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسیده بلکه همچنان مسیر رفت و آمد انواع خودروهای سبک و سنگین است که لرزه بر اندام این پل کهنسال می اندازند.

دخالت‌های غیراصولی در بنای پل‌ورگان و کاربرد بتون برای تقویت آن جهت گذر کامیون‌ها، عبور لوله‌های سنگین از کنار پایه های فرسوده پل، باز بودن آن بر روی خودروهای مختلف جهت دسترسی محلی، فشار حاصل از رسوبات و زباله‌های تجمع یافته در کنار پایه‌های پل و عدم مرمت دوره‌ای آن باعث شده است که در حال حاضر صدمات شدیدی به بدنه و پایه‌های پل‌ورگان وارد شده است که در صورت ادامه این روند و بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی، استانداری اصفهان و شهرداری فلاورجان، بخش از هویت تاریخی شهر فلاورجان برای همیشه از میان خواهد‌رفت.

        

           

        

          

        

        

                     

به نظر می رسد که مرمت اصولی پل‌ورگان، بستن آن به روی هرگونه خودرو، جمع آوری تاسیسات و رسوبات زیر پل، و احداث پل جدید جایگزین برای دسترسی محلی و ثبت آن در فهرست آثار ملی از اقدامات ضروری برای جلوگیری از روند تخریب این پل خواهد بود.

پُل‌کله، در شهرستان لنجان در 35 کیلومتری جنوب غربی شهر اصفهان و در راه قدیمی اصفهان به شهرکرد قرار دارد که دو روستای مَدیسه و نوگوران در دو سوی زاینده رود را به هم پیوند می‌زند. باغ‌ها و بیشه‌های سرسبز و خوش آب و هوای اطراف پل‌کله از دیرباز یکی از گردشگاه‌های مجاور اصفهان بوده که در سال های اخیر با تخریب روزافزون محیط زیست روبه رو شده است. پل‌کله با 98 متر طول، 6 متر عرض و 11 دهانه یکی از پل‌های تاریخی به‌جای مانده از دوره صفوی بر بستر زاینده‌رود است که در سال 1300 خورشیدی در اثر طغیان زاینده‌رود دهانه‌های سمت شمالی آن تخریب شد ولی با بودجه مردمی به صورت ناشیانه ترمیم‌هایی در دهانه‌های ویران شده، صورت گرفت. در سال 1352 و 1385 نیز مرمت‌هایی بر روی پل‌کله صورت گرفته و در سال 1382 به شماره 10238 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.  

            

         

           

          

اگرچه احداث پل بتونی غدیر در جاده اصفهان – شهرکرد و در نزدیکی پل‌کله بخش اصلی بار سنگین خودروهای این مسیر را بر دوش می کشد اما همچنان برای دسترسی محلی روستاهای مجاور پل کله به یکدیگر، پل جایگزینی وجود ندارد و در حال حاضر به‌خاطر رفت و آمد انواع خودرو از روی پل‌کله تکان‌های شدیدی به بدنه و پایه‌های آن وارد می آید به نحوی که باعث ریزش بخش‌هایی ‌از دیواره پل و ایجاد آسیب‌هایی در بدنه آن شده است و به نظر می رسد که برای نجات پل‌کله باید هرچه زودتر نسبت به احداث پل جایگزین برای دسترسی محلی اقدام شود.